Sjá roðann í austri. Efnahagsleg og pólitísk umskipti í Póllandi og víðar í Mið- og Austur-Evrópu

Abstract

Teljandi kaflaskipti urðu í eftirstríðsárasögu Evrópu 4. júní árið 1989 þegar fyrstu hálf-frjálsu kosningarnar fóru fram í Póllandi. Landið skyldi að endingu verða hefðbundið ríki og "snúa aftur í faðm Evrópuríkja" (the Return to Europe). Hér er fjallað um árin sem á eftir fylgdu í Póllandi og víðar í Mið- og Austur-Evrópu. Sjónum er beint að svokölluðum "upphafsskilyrðum" (initial conditions) Póllands. Pólland tók á sínum tíma af skarið og leiddi byltingu sem síðan varð að veruleika um alla Mið- og Austur-Evrópu. Tvö hugtök settu mjög svip sinn á umskiptin miklu í Póllandi, þ.e. "umbætur í einum rykk" og "extraordinary politics", en þau verða skýrð og skilgreind í öðrum kafla. Einnig er fjallað um hin Visegrad-löndin, en þau eru auk Póllands, Slóvakía, Ungverjaland og Tékkland. Í þriðja kafla verður nokkrum orðum eytt í almenn skilyrði fyrir alþjóðafyrirtæki í Mið- og Austur-Evrópu, m.a. rætt um hvernig bílaiðnaðurinn var "drepin úr dróma" sem og um nokkrar gangtruflanir meðan á umskiptunum stóð, bæði í Tékklandi og Slóvakíu. Markmiðið er að skrifa stutta yfirlitsgrein um "transition"-fræði eða "transitology".